Duygular ve düşünceler, kuşkusuz ki hayatımızın temel parçalarıdır. Örneğin kaygı ve heyecan, hayatın içinde olan doğal ve kaçınılmaz duygularımızdandır. Aşırı seviyelere çıkmadığı ve kişiyi olumsuz yönde etkilemediği sürece bizi hedefe yönlendiren ve motive eden bir güçtür de aslında. Fakat burada dikkat edilmesi gereken nokta “seviyedir.” Baş edilemeyecek boyutlara ulaşan kaygı ve heyecan; kuşkusuz ki kişinin yaşantısını olumsuz yönde etkileyecektir.
Sınav Kaygısı Nedir?
Sınavdan günlerce hatta aylarca öncesinde başarılı olup olunamayacağı hususunda farklı boyutlarda yaşanan kaygı şikâyetleri, sınav kaygısı olarak açıklanabilmektedir. Aşırı kaygı yaşanması ile kendini gösteren sınav kaygısı; çalışma motivasyonunu etkileyebileceği gibi uyku, yemek ve sosyal ilişkiler gibi günlük aktiviteleri de olumsuz düzeyde etkileyebilecektir. Sınav öncesi değil sınav sırasında da aşırı derecede korku, kaygı ve heyecan hissedilebilir. Buna bağlı olarak da duygusal ve fiziksel belirtiler ortaya çıkar ki bu sınav performansını etkileyerek başarıyı düzeyini önemli ölçüde etkiler.
Sınav Kaygısının Yaygın Görülen Semptomları
Sınav kaygısının yaygın görülen semptomları daima kişiden kişiye farklılık gösterse de üç aşağı beş yukarı aynı belirtiler gözlemlenir. Sınavın düşünüldüğü anda ya da sınav esnasında hissedilen bayılma hissi, baş dönmesi, kas yorgunluklarına ek olarak uyuşma, titreme, düzensiz solunum, bir şey düşünemiyormuş hissi gibi çeşitli fiziksel ve duygusal belirtiler, ortaya çıkabilir.
- Panik
- Aşırı sinirlilik
- Ağlama
- İyi çalışmaya rağmen unutkanlık
- Korkulu rüyalar
- Başarısız olursam korkusu
- Konsantrasyon güçlüğü
- Huzursuzluk
- Aşırı yorgunluk hissi
- Bunaltı
- Aşırı hareketlilik
- Sınav sırasında zihin bulanıklığı
- Heyecandan okuyamama gibi duygusal belirtiler giderek artarak fiziksel belirtilere dönüşebilirler.
Ayrıca;
- Kendini suçlama
- Kendini yetersiz hissetme
- Kimsenin yüzüne bakamayacağını düşünme
- Hayal kırıklığına uğratma korkusu
- Yeterince çalışmadığına inanma gibi düşüncelerde de olumsuzlaşma görülür. Bu tür düşünceler ise öğrenciyi sınavla ilgiyi bu kaygıyı yaşamaktansa hiç sınava girmemeye ya da sınava giremeyecek derecede bahaneler üretmeye iter.
Sınav Kaygısı Tedavisi Nasıl Yapılır?
Sınav kaygısının tedavisi yine diğer kaygı ya da psikolojik rahatsızlıklar gibi sebebe yönelik belirlenmelidir. Bu nedenle ilk olarak çocuğun başarısı ya da başarısızlığının nasıl değerlendirildiği çok önemlidir. Çocuklar başarı ve başarısızlıklarını içsel nedenlere yönlendirirken bazen de dışsal faktörlere yönlendirir. “Benim hatam, daha çok çalışmalıyım” gibi düşünceleri olan çocuklar içsel nedenlerle kaygı yaşarken, “öğretmen zaten bana taktı, sorular çok zordu, ben değil kimse yapamazdı” gibi düşüncelere girerek dışsal faktörleri sorumlu tutabilirler.
Sınav Kaygısı Tedavisinde EMDR Terapilerinin Önemi
Bugün yaşanılan sorunların, geçmişte yaşanan ancak sindirilmemiş travmatik deneyimler sonucu oluştuğu teorisine dayanan EMDR terapisi, sınav kaygısı tedavisinde aktif olarak kullanılır. Travmatik ve sarsıcı bir olay yaşandığı zaman beyin bu bilgiyi işleyemez ve bu anı, beyinde farklı bir yere hapseder. Kişiler, bu olayı hatırlatan bir tetikleyici ile karşılaştığı esnada geçmişteki o olaya dair düşünceleri, duyguları ve duyumları yeniden yaşıyormuşçasına deneyimler ve tepki vermeye başlarlar. EMDR’de daha önce yaşanan travmatik deneyimleri nötrleme alanında kullanılan bir tedavidir. Hedef odaklı bir çalışma olan EMDR’de oldukça hızlı sonuç alınır.
EMDR tedavisi, geçmiş kadar bugün ve gelecek üzerinde de çalışmayı gerektirir. Hem geçmişinde kendisine dair olumsuz inançlar edinmesine sebep olan anıları hem de şimdi ve gelecekte kendisine kaygı veren durumlarla nasıl baş edebileceği üzerinde çalışan EMDR esnasında genci rahatlatacak bazı öz-kontrol teknikleri de devreye sokulur.
Sınav Kaygısı Tedavisinde EMDR Bilişsel-Davranışçı Terapinin Önemi
Sınav kaygısının tedavisinde bilişsel davranışçı terapi de yaygın olarak kullanılmaktadır. Kişinin sınav kaygısına neden olan veya kaygısını arttıran düşünce ve inançlarına müdahale edilen bilişsel-davranışçı terapide kaygı ile baş etmenin yollarına değinilir. Derin gevşeme egzersizleri, yazılı ödevler, nefes egzersizleri ve duyusal odaklanma egzersizleri yine bilişsel- davranışçı terapide büyük rol oynar.